COVİD-19 SONRASI GELİŞEN TAT VE KOKU KAYBINDA BESLENME

COVİD-19 SONRASI GELİŞEN TAT VE KOKU KAYBINDA BESLENME

Güncelleme: 07.12.2021 - Editör

Covid 19'un beyne etkisi

'Koronavirüs hastalığı' (COVID-19) olarak da adlandırılan şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) hızla tüm dünyaya yayıldı. Grip mevsimi dediğimiz kış ayları başlangıçlarında kapalı ortamlarda sıkça bulunulduğu için viral enfeksiyonların bulaşma riski daha fazla olmaktadır. Bu yüzden covid aşısı kadar grip aşısına da önem vermeliyiz. Viral enfeksiyonlardan sonraki kalitatif koku alma bozukluklarının ruh halini, yemekten alınan zevki etkilediği, tehlikeleri tespit etme yeteneğini azalttığı, sağlık durumunu etkilediği ve sosyal yaşamı etkilediği kabul edilmiştir. Post-viral koku algısı değişiklikleri bireyle duygu durum bozukluklarına yol açtığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.

 

Covid-19 hastalarında covid sonrası koku değişikliği

Virüs sonrası koku değişikliği raporlarında, araştırmalar hastaların %56 kadarının parozmi (tanıdık bir koku kaynağının varlığında bozuk koku) ve fantosmi (bir koku kaynağının yokluğunda koku deneyimi) yaşadığını bulmuştur. Çoğu deneyim hoş olmayan kokular (kötü kokular) içerdiğinden, bunların yaşam kalitesi üzerinde özellikle belirgin bir etkisi olduğu kabul edilmektedir. Bu koku kaybı, yemek yeme, yemeklerin lezzeti, tadı, yemekten zevk alma deneyimimiz üzerinde derin bir etkiye sahiptir, çünkü tipik olarak yediğimiz şeyin tadı olarak gördüğümüz şey aslında koku ve tat kombinasyonundan kaynaklanır: yiyecekleri çiğnediğimizde veya içecekleri yudumladığımızda ortaya çıkan kokular. Birleşik lezzet deneyimi yaratmak için dilden gelen temel tatlarla (tuz, tatlı, ekşi, acı, umami) birleştirin. Bu nedenle, koku duyusunun kaybı veya bozulması, genellikle tat duyusu olarak tanımlanan lezzet algımızın kaybolmasına veya bozulmasına yol açar.

Uzun süre yetersiz beslenme vücudun bağışıklık sistemini zayıflattığından, hastalığın iyileşmesi için doğru beslenme önemlidir. Ayrıca ortamdaki koku partiküllerinin uzaklaştırılması için bulunan odanın havalandırılması gerekir.

 

Koku kaybı etkileri nelerdir?

  • Hasta zararlı ve zararsız gıdaların ayrımını yapamayacağı için hastalık ve hayati tehdit edici durumlara yol açabilir. Örneğin; bozuk bir yemeğin yenmesi.
  • Uzun süren kayıplarda hafıza ile direk bağlantısı olduğu için bunama hastalığına daha kolay yakalanma riski
  • Duygu durum bozukluklarına yol açar. Örneğin; depresyon, kaygı bozukluğu, panik atak gibi
  • Covid-19’da da koku kaybı sıkça yaşanan geçici bir durumdur.

 

Disguzi nedir?

Dizguzi tat alma bozukluklarının genel adıdır. Genellikle koku kaybı ile görünür. Beyinde yapısal bir lezyon olmadığı müddetçe tedavisi mümkündür.

 

Anosmi nedir?

Anozmi kısaca koku kaybıdır. Beyin ön bölge tümörlerinde post-viral dönemde geçici olarak sıkça görülür. Post-viral dönemdekiler kendiliğinden ya da tedavi ile çoğunlukla düzelir.

 

Olfaktör bulbus nedir?

Diğer bir isimle koku soğancığı olarak adlandırılan olfaktör bulbus (olfactory bulb) beynin ön bölgesinde beynin taban kısmında yer alan burun tavanında sonlanan koku sinirinin son bölümüdür.

 

Tat tomurcuğu nedir?

Dil üzerinde yer alan farklı tatları algılayan yapılardır.

 

İştahsızlık için dört ana tema

  • İyi işleyen duyulara odaklanma
  • Aşinalığa odaklanma
  • İyi oluşa odaklanma
  • Yemek ortamına odaklanma

 

Hamilelikte koku kaybı

Hormonlardan dolayı koku kaybı daha da kötü hale gelebilir. Tedavisinde sadece alfalipoik asit güvenlidir.

 

Tat, koku kaybı yaşayanlara ve değişmiş tat alanlara öneriler

  • Su tüketiminizi arttırın.
  • Magnezyumdan zengin beslenin: yeşillikler, enginar, bamya, kabak çekirdeği, badem ve diğer kuruyemişler, keten tohumu, balık ve deniz ürünleri.
  • E vitaminden zengin besinlerin tüketimini artırın: zeytinyağı, kuruyemişler, tohumlar, keten tohumu, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kök sebzelerin yaprakları, avokado, balkabağı ve brokoli.
  • B1 ve B6 vitamini tüketiminizi artırın: balıklar, deniz ürünleri, sakatat, et, yumurta, tohumlar/çekirdekler, kuruyemişler, çimlendirilmiş baklagiller, mantarlar.
  • Kırmızı et, kahve veya çikolata gibi acı veya metalik tadı olan yiyeceklerden kaçının. (Parozmiyi tetikleyici besinler)
  • Yulaf ezmesi veya buharda pişirilmiş sebzeler gibi parosmiyi tetikleme olasılığı daha düşük olabilecek yumuşak yiyeceklere odaklanın.
  • Yemekle birlikte bol sıvı tüketerek tadı iyileştirmeye çalışın.
  • Et, tavuk ve balığı marine edin. Limon suyu gibi marine sosları kullanın,
  • Isı kokuları artırabileceğinden, soğuk veya oda sıcaklığındaki yiyecekleri yiyin.

Tat ve koku kaybında günlük beslenme alışkanlıkları olumsuz yönde etkilenmektedir, bu yüzden bir beslenme uzmanından ya da bir diyetisyenden profesyonel yardım almalısınız.

 

Koku Terapisi Nasıl Yapılır?

  1. Öncelikle; doktorunuzun seçtiği 4 tane farklı kokuyu, kokusu en hafif olandan en ağır olana doğru sıralayın. (Örneğin gül kokusu hafif, karanfil kokusu daha ağırdır.) 
  2. Koku aroma yağlarının bulunduğu şişeler, kapakları da dahil olmak üzere hepsi aynı formda olmalı. 
  3. Daha sonra tüm şişelerin üzerinde bulunan içindeki kokuyu belirten yazı-renk-şekil olan kısmı, ya sökünüz ya da üzerini bantla kapatınız. Dört şişe de dışarıdan bakıldığında aynı görülmeli.
  4. Koku terapisi sabah ve akşam olmak üzere günde 2 seans halinde yapılacak. Bu süreç 12 haftayı bulabilir.
  5. Sakin, diğer uyaran kokulardan uzak, terapi için kullandığınız kokular hakkında ipucu verecek hiçbir şeyin bulunmadığı bir odada terapiyi yapacaksınız.
  6. Şişeleri ayırt etmek için üzerlerine sadece 1-2-3-4 şeklinde rakamlar yazın. 
  7. En hafif kokuyu (1 numaralı koku) 25-30 saniye boyunca koklayıp gözlerinizi kapatıp kokladığınız cismi zihninizde hayal edin veya canlandırın. 25- 30 saniye boyunca bunu arka arkaya yapınız.
  8. Daha sonra aynı şekilde 2 - 3 ve 4 numaralı kokular için aynı uygulamayı yapınız. Kokulardan diğerine geçtiğinizde sonraki kokuyu hissedemiyorsanız lavaboda burnunuza birkaç kez su çekip sümkürme şeklinde burun içini temizleyiniz. 
  9. Lavabodan burun temizliği yapıp odaya döndüğünüzde odada koku varsa birkaç dakikalığına pencereyi açıp odayı havalandırınız. 
  10. Bu işlemi ısrarlı bir şekilde sabah-akşam düzenli yapmaya devam ediniz. Özellikle ilk haftalarda başka kokular ile kendinizi test etmeyiniz. 

Covid Sonrası Koku ve Tat Kaybı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

 

  • COVID sonrası koku kaybı kalıcı mı?

Genellikle 4 hafta süren koku kaybı, bazı kişilerde daha uzun sürebilmektedir.

  • Çocuğumda COVID-19 belirtileri baş gösterdiğinde ne yapmalıyım?

Çocuğunuzda belirtiler mevcutsa gecikmeden sağlık kuruluşuna ve hastalığı başkalarına da yaymamak için halka açık alanlara (işyeri, okul, toplu taşıma) gitmekten kaçınmalısınız.

  • COVID-19’da tat ve koku kaybının nedeni nedir?

Benzer virüslerde olduğu gibi, burun içinde koku alma veya koku nöronlarının kaybına yol açan bir iltihaplanmaya neden olduğu düşünülmektedir.

  • Tat ve koku kaybını düzeltmek için neler yapılabilir?

Koku ayırt ediciliği ve hassasiyeti ile ilgili testlerin, düzelme konusunda fikir veren fonksiyonel manyetik rezonans (fMRI) görüntüleme incelemesinin yapılması gerekebilir.

  • COVID-19’da tat ve koku kaybı ne sıklıkta görülür?

COVID-19’a yakalanan kişilerin %50’sinden fazlasında tat ve koku ile ilgili sorunlar olmaktadır.