SIK HASTALANAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM

Çocuk hastalıkları polikliniğine başvuruların en sık sebeplerinden biri de çocuklarının sık hastalandığından yakınan ebeveynlerdir.

Bu durum aileleri endişelendirse de aslında bu çocukların yarısı tamamen sağlıklıdır.

Çok az bir kısmı, immün (bağışıklık) yetmezliği ya da kronik hastalığı olan çocuklardır.

Çocuk hastalıkları polikliniğine sık hastalanma yakınması ile başvuran hastalarda, “sık hastalanmanın tanımı” nın yapılması en önemli unsurdur.

Özellikle 5 yaşın altındaki, kreşe/okula giden ya da kreşe/okula giden kardeşi olan çocuklarda, üst solunum yolu enfeksiyonu yılda 10-12 kez geçirilebilir.

Bir üst solunum yolu enfeksiyonunun da ortalama 1-2 hafta sürdüğü düşünülürse, bu çocuklar yılın yarısını hasta şekilde geçirebilir.

Bunu sık hastalanma olarak kabul etmeyiz.

Yılda 2-3 kezden fazla ciddi enfeksiyon, 3’ten fazla otit, sinüzit, bronşiolit, bronşit gibi enfeksiyon, ya da iki aydan daha uzun süreli antibiyotik kullanımı, sık karşılaşılan enfeksiyon etkenleri dışında etkenlerle hastalanmak, beklenmeyen bir komplikasyon gelişen ya da ayaktan  ve ağızdan tedavi yeterli olmayan hastalarda bağışıklık yetmezliği araştırılmalıdır.

Kreş ve anaokuluna giden çocukların özellikle ilk yılda enfeksiyon geçirme sıklığı oldukça fazladır.

Pasif sigara içiciliği de üst solunum yolu enfeksiyon riskini artırmaktadır.

5 yaş altı çocukla sonbahar-kış sezonunda 5-6 kez üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebilir.

Sağlıklı çocuklar yaşamlarının ilk 3 yılında genelllikle 1 pnömoni(zatürre) ve 2 otitis media(orta kulak enfeksiyonu) dışında  ciddi enfeksiyon geçirmezler, tedaviye yanıtları iyidir ve büyüme gelişmeleri normaldir.

Tekrarlayan enfeksiyonları olan çocukların %30 kadarının altta yatan alerjik yapıları vardır, bu nedenle kronikleşmiş alerjik rinit(saman nezlesi) olan çocuklar yanlışlıkla sık tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonu tanısı alabilirler.

Ancak alerjik alt yapısı olan çocuklar otit, sinüzit ve dirençli ve uzun süreli üst solunum yolu enfeksiyonlarına daha yatkındır, bu çocukların da büyüme ve gelişmeleri normaldir fakat alerjik çocuklara özgü yüz görünümleri ( burunda sürekli ellerle burnu silmeye bağlı yatay çizgi vb) olabilir.

Alerjik yatkınlığı olan çocuklarda kanda IgE düzeyleri yüksek saptanabilir, genellikle ailede de alerjik yatkınlık mevcuttur.

Alerjik yatkınlığı olan çocuklarda bağışıklık yetmezliği beraber görülebilir.

Sık hastalanan çocukların %10’unda altta yatan kronik bir hastalık vardır, bu çocukların aynı zamanda büyüme gelişmeleri de yaşıtlarına kıyasla geridir.

Bağışıklık (immün) yetmezliği olan çocuklar, sık hastalanan çocukların yaklaşık %10’unu oluşturur. Bu çocuklarda büyüme gelişme geriliği, ailede bağışıklık yetmezliği olan birey varlığı, erken kardeş ölümü, sık karşılaşılmayan enfeksiyon etkenleri ile sık hastalanma, tedaviye dirençli ve genellikle hastane yatışı gerektiren enfeksiyonlar geçirme, tekrarlayan apseler, iyileşmeyen cilt yaraları, kronik ishal, yaygın cilt lezyonları, ya da lenfoma lösemi vb kanser türleri nedeniyle bağışıklığı baskılanmış çocuklar olabilir.

Sık hastalanan çocuklarda detaylı bir öykü ve fizik muayene, bunun gerçekten sık hastalanma mı yoksa normal bir durum mu olduğunun ayırt edilmesinde en değerli tanısal araçtır.

Hastalanma yaşı, sıklığı, hangi bölgede geçirilen enfeksiyon olduğu gibi detaylar hem etkenin belirlenmesinde hem de gerçekten bağışıklık sorunu olup olmadığının tespitinde çok önemli bir yer tutmaktadır.

Çocuğu değerlendiren pediatri hekimi, gerekli olan tetkikleri istedikten sonra hastada bağışıklık hücrelerinin yaşa göre normal sınırlarda olup olmadığını, anemi veya alerjik yatkınlığı olup olmadığını gözden geçirir.

Sonrasında ise gerekli olur ise ileri inceleme kararını verir.

Çocuklarda enfeksiyon sıklığını azaltabilmek ve geçirilen enfeksiyonların daha kolay atlatılmasını sağlayabilmek için çocuklar mümkün oldukça havasız ve kalabalık ortamlardan korunmalı, pasif sigara içiciliğinin önüne geçilmeli, dengeli beslenme, yeterli uykuya dikkat edilmeli, alerjik yatkınlığı olan çocuklarda alerjenlerden mümkün oldukça kaçınılmalı, bağışıklık yetmezliği olan çocuklarda tanının zaman kaybedilmeden konulması ve özellikle ağır enfeksiyonlara karşı korunması çok önemlidir.

Çocuklar paketli gıdalardan uzak tutulmalı, sık antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır.

Uzm. Dr. Anıl Doğan

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı