Aşağıdaki panel üzerinden sitemizdeki çerez kullanım tercihlerinizi belirleyebilirsiniz. Topladığımız bilgiler ve bunların nasıl paylaşıldığı hakkında daha fazla bilgi için Çerez Politikası.
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU
Güncelleme: 21.06.2021 -
Editör
Anksiyete, kaygı, endişe veya aşırı korku gibi hislerle karakterize edilen bir huzursuzluk durumudur. Herkes hayatının belli dönemlerinde endişe yaşar; örneğin, bir sınav öncesi, tıbbi test yaptırırken veya iş görüşmesi öncesinde. Bu tür endişeler normaldir ve genellikle geçicidir. Ancak bazı kişiler için endişe duyguları süreklidir ve günlük yaşamlarını olumsuz etkiler. Anksiyete, birçok ruhsal bozukluğun ana semptomudur; bunlar arasında panik bozukluğu, fobiler, travma sonrası stres bozukluğu ve sosyal anksiyete bozukluğu bulunur. Bu makalede, Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB) üzerine odaklanacağız.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?
Yaygın Anksiyete Bozukluğu, belirli bir olay yerine çok çeşitli durumlar ve konular hakkında sürekli endişe duymaya yol açan uzun vadeli bir durumdur. Kişiler neredeyse her gün endişeli hissederler ve genellikle ne zaman rahatladıklarını hatırlamakta zorlanırlar. Hem psikolojik hem de fiziksel semptomlar gösterebilirler; bu semptomlar arasında huzursuzluk, konsantrasyon zorluğu ve uyku problemleri yer alır. Bazı kişiler ani ve yoğun anksiyete nöbetleri veya panik ataklar yaşayabilir.
Psikolojik Semptomlar
Psikolojik semptomları arasında sürekli bir gerginlik ve huzursuzluk hali bulunur. Kişiler genellikle en kötü senaryoları düşünerek kendilerini daha da strese sokarlar. Odaklanma ve konsantrasyon güçlükleri yaşarlar, bu da iş ve sosyal yaşamlarını olumsuz etkiler. Zihinleri sürekli meşgul olduğu için rahatlamakta ve keyif almakta zorluk çekerler.
Fiziksel Semptomlar
Fiziksel belirtiler arasında çarpıntı, kas gerginliği, baş ağrıları ve mide rahatsızlıkları bulunur. Uyku düzeninde bozulmalar sıkça görülür, bu da yorgunluk ve bitkinlik hissine yol açar. Bazı kişilerde nefes darlığı ve terleme gibi belirtiler de görülebilir. Bu fiziksel semptomlar, kişinin genel sağlık durumunu ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Anksiyete Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Anksiyete bozukluğu türleri, farklı semptomlar ve özellikler gösteren çeşitli alt türleri içerir. Her biri belirli durum ve koşullarda ortaya çıkar ve bireyin günlük yaşamını farklı şekillerde etkileyebilir.
Genel Kaygı Bozuklukları
Genel Kaygı Bozukluğu (GKB), belirli bir sebep olmaksızın sürekli ve aşırı endişe hali ile karakterizedir. Bu tür anksiyete, kişinin günlük yaşamındaki küçük olaylar ve durumlar hakkında bile sürekli endişe duymasına neden olabilir. Kişi, gelecekle ilgili olumsuz senaryoları sürekli olarak düşünme eğilimindedir ve bu durum genellikle kontrol edilmesi zor bir his olarak tanımlanır.
Panik Atak
Panik Atak, ani ve yoğun korku nöbetleri ile karakterizedir. Bu nöbetler genellikle beklenmedik bir şekilde ortaya çıkar ve kişi, kalp krizi geçiriyormuş gibi hissedebilir veya ölüm korkusu yaşayabilir. Fiziksel belirtiler arasında nefes darlığı, kalp çarpıntısı, terleme ve baş dönmesi gibi semptomlar bulunabilir. Panik ataklar, genellikle kişinin fiziksel sağlığı ile ilgili ciddi bir tehlike olduğunu düşündüğü zamanlarda ortaya çıkar.
Travmatik Stres Bozukluğu (TSSB)
Travmatik Stres Bozukluğu (TSSB), genellikle bir travmatik olay sonrasında ortaya çıkan şiddetli anksiyete ve stres bozukluğudur. Kişi, yaşadığı travmatik olayı hatırlamak ve bu olayın tetiklediği korkularla başa çıkmakta güçlük çeker. TSSB semptomları arasında kabuslar, travmatik olayı tekrar tekrar yaşama hissi (flashback), anksiyete ve kaçınma davranışları yer alabilir. Bu durum, kişinin normal günlük yaşamına devam etmesini zorlaştırabilir.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), tekrarlayan ve rahatsız edici düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşünceleri hafifletmek için yapılan tekrarlayan davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterizedir. Kişi, obsesyonlarından kaçınmaya veya bunları bastırmaya çalıştıkça, kompulsiyonlar geliştirir. Bu durum, kişinin yaşam kalitesini etkileyebilir ve günlük işlevselliğini bozabilir.
Sosyal Fobi
Sosyal Fobi, sosyal ortamlarda aşırı endişe ve utanma korkusu ile karakterizedir. Kişi, başkaları tarafından yargılanma veya küçük düşürülme korkusuyla sosyal etkinliklerden kaçınabilir. Sosyal fobi, genellikle sosyal durumlarda performans kaygısı veya sosyal etkileşimlerde olumsuz bir değerlendirmeyle ilgili endişeleri içerir.
Belirli Fobiler
Belirli Fobiler, belirli nesne veya durumlara karşı aşırı korku ile karakterizedir. Örneğin, yükseklik, karanlık, hayvanlar veya uçak gibi belirli nesne veya durumlara karşı fobiler yaygındır. Bu fobiler, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde kısıtlayabilir ve günlük yaşam aktivitelerini engelleyebilir.
Her anksiyete bozukluğu türü, belirli semptomlar ve yaşam üzerinde farklı etkiler gösterebilir. Tedavi planı genellikle bireyselleştirilmiş olmalı ve semptomların şiddetine göre ayarlanmalıdır. Tedavi sürecinde uzman yardımı almak ve destek sağlamak önemlidir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak genellikle şunları içerir:
Sürekli Endişe ve Huzursuzluk
Kişi, sürekli olarak çeşitli konular hakkında endişe duyar ve rahatlamakta zorlanır. Bu endişeler genellikle orantısız ve kontrol edilemez hale gelir.
Konsantrasyon Zorlukları
Odaklanma güçlüğü ve dikkat dağınıklığı yaygındır. Kişi, iş ve günlük aktiviteler sırasında sürekli endişe duyduğu için konsantre olmakta zorluk çeker.
Uyku Problemleri
Uykuya dalmakta zorluk, sık sık uyanma ve huzursuz uyku gibi problemler yaşanır. Bu durum, kişinin gündüz yorgun ve bitkin hissetmesine neden olur.
Fiziksel Belirtiler
Kas gerginliği, baş ağrıları, mide rahatsızlıkları ve çarpıntı gibi fiziksel belirtiler yaygındır. Bu belirtiler, kişinin genel sağlık durumunu olumsuz etkileyebilir.
Sosyal İzolasyon
Kişi, sosyal etkinliklerden kaçınabilir ve sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir. Bu durum, yalnızlık ve izolasyon hissini artırabilir.
Doktora Ne Zaman Başvurmalıyız?
Bazı zamanlarda kaygı hissetmek tamamen normal olsa da, kaygının günlük yaşam ciddi şekilde etkilemesi veya sürekli bir sıkıntı kaynağı haline gelmesi durumunda bir doktora başvurmak gereklidir. Kaygı, iş performansın, okul başarısını, sosyal ilişkileri ve genel olarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Örneğin, iş yerinde sürekli olarak endişeli hissetmek, görevleri yerine getirememeye veya hata yapmya neden olabilir. Benzer şekilde, sosyal etkinliklerde sürekli bir kaygı hali, kişileri arkadaşlarından ve aileden uzaklaştırabilir.
Doktora başvurulması gereken durumlar şunlardır:
Sürekli ve Yoğun Kaygı Hissi: Eğer çoğu gün endişeli hissediyorsanız ve bu durum haftalarca veya aylarca sürüyorsa, bu normal bir kaygı düzeyi değildir. Sürekli endişe hali, zihinsel ve fiziksel sağlığınızı olumsuz etkileyebilir.
Günlük Aktivitelerde Zorluk: Kaygı, günlük aktivitelerinizi yerine getirmenizi zorlaştırıyorsa, örneğin işe gitmek, okula gitmek, sosyal etkinliklere katılmak veya ev işlerini yapmak gibi, bu durumda profesyonel yardım almanız önemlidir.
Fiziksel Semptomlar: Kaygı nedeniyle baş ağrıları, mide problemleri, kas gerginliği, çarpıntı veya nefes darlığı gibi fiziksel semptomlar yaşıyorsanız, bir doktorla görüşmek faydalı olabilir. Bu belirtiler, kaygının fiziksel sağlığınızı etkilediğinin göstergesidir.
Uyku Problemleri: Kaygı nedeniyle uykuya dalmakta zorlanıyor, sık sık uyanıyor veya sabahları dinlenmemiş olarak uyanıyorsanız, bu durum uzun vadede yorgunluğa ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Konsantrasyon Zorlukları: Eğer kaygı, işinize veya okul çalışmalarınıza odaklanmanızı zorlaştırıyorsa, bu durum performansınızı olumsuz etkileyebilir ve daha fazla stres kaynağı olabilir.
Sosyal İzolasyon: Kaygı nedeniyle sosyal etkinliklerden kaçınıyor ve kendinizi izole ediyorsanız, bu durum yalnızlık ve depresyon riskini artırabilir.
Bir doktor veya terapist, kaygı bozukluğuna sahip olup olmadığınızı belirlemek için belirtilerinizi ve endişelerinizi detaylı bir şekilde değerlendirecektir. Bu değerlendirme sırasında doktorunuz, size ne sıklıkta kaygı hissettiğinizi, hangi durumların kaygınızı tetiklediğini, fiziksel semptomlarınızı ve genel ruh halinizi soracaktır. Ayrıca, kaygının günlük yaşamınızı nasıl etkilediğini ve daha önce herhangi bir tedavi veya terapi denemiş olup olmadığınızı da öğrenmek isteyecektir.
Bu tür bir değerlendirme, doğru teşhis ve tedavi planının oluşturulmasına yardımcı olur. Yaygın Anksiyete Bozukluğu tedavisi seçenekleri arasında bilişsel davranışçı terapi (CBT), ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alabilir. Erken teşhis ve tedavi, kaygı bozukluğunun etkilerini hafifletmek ve yaşam kalitenizi artırmak açısından çok önemlidir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Sebepleri Nelerdir?
Kesin sebepleri bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir:
Genetik Yatkınlık
Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü olan kişilerde Yaygın Anksiyete Bozukluğu gelişme riski daha yüksektir. Genetik faktörler, bu bozukluğun gelişiminde önemli bir rol oynayabilir.
Beyin Kimyasalları
Serotonin ve noradrenalin gibi beyin kimyasallarının dengesizliği, anksiyete bozukluğuna yol açabilir. Bu kimyasalların düzeylerindeki değişiklikler, duygu ve davranışları etkileyebilir.
Stresli ve Travmatik Deneyimler
Aile içi şiddet, çocuk istismarı, zorbalık gibi stresli ve travmatik deneyimler, Yaygın Anksiyete Bozukluğu riskini artırabilir. Bu tür deneyimler, kişinin stresle başa çıkma yeteneğini zayıflatabilir.
Sağlık Sorunları
Uzun süreli sağlık sorunları, kişinin anksiyete düzeyini artırabilir. Örneğin, kronik ağrılar ve ciddi hastalıklar, sürekli bir stres kaynağı olabilir.
Madde Kullanımı
Uyuşturucu ve alkol kötüye kullanımı, anksiyete bozukluğunun hem nedeni hem de sonucu olabilir. Bu maddelerin kullanımı, beyin kimyasallarını etkileyerek anksiyete semptomlarını artırabilir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tedavisi
Yaygın Anksiyete Bozukluğu, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Ancak, semptomları hafifletmeye yardımcı olabilecek çeşitli tedavi seçenekleri bulunmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)
Anksiyete bozukluklarının tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Kişi, olumsuz düşünce kalıplarını fark ederek bunları değiştirmeyi öğrenir. CBT, hem bireyin zihinsel süreçlerini hem de davranışlarını değiştirerek anksiyete semptomlarının azaltılmasına yardımcı olur.
İlaç Tedavisi
İlaç tedavisi, anksiyete semptomlarını hafifletmede etkili olabilir. Doktorun önerdiği ilaçlar genellikle SSRI'lar (seçici serotonin geri alım inhibitörleri) gibi antidepresanlar veya benzodiazepinler gibi anksiyolitik ilaçlardır. Bu ilaçlar, beyinde kimyasal dengeleri değiştirerek anksiyete düzeyini kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. İlaç tedavisi, diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılarak etkinliği artırılabilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destekleyici Yaklaşımlar
Sağlıklı Yaşam Tarzı: Düzenli egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak, alkol ve kafein tüketimini azaltmak, sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek ve yeterli uyku almak, anksiyete düzeyini azaltmada önemli rol oynar. Bu yaşam tarzı değişiklikleri, genel sağlığın iyileştirilmesinin yanı sıra anksiyete semptomlarının yönetilmesine de yardımcı olabilir.
Rahatlama Teknikleri: Meditasyon, derin nefes alma egzersizleri, yoga ve ilerici kas gevşeme gibi rahatlama teknikleri, anksiyete semptomlarını azaltmada etkili olabilir. Bu teknikler, kişinin stresle başa çıkma yeteneğini artırarak genel yaşam kalitesini iyileştirebilir.
Sosyal Destek: Aile üyeleri, arkadaşlar veya destek gruplarıyla bağlantı kurmak ve zaman geçirmek, anksiyete ile mücadelede önemli bir destek sağlayabilir. Sosyal destek, kişinin kendini daha iyi hissetmesine ve anksiyete semptomlarının yönetiminde motivasyon sağlamasına yardımcı olabilir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu tedavisinde, bireyin özel ihtiyaçlarına ve semptomlarının şiddetine göre farklı tedavi yaklaşımları kombinasyonu tercih edilebilir. Her bireyin tedaviye yanıtı farklı olabileceğinden, tedavi planı genellikle bireyselleştirilmiş bir yaklaşımla belirlenir. Tedavi süreci boyunca düzenli olarak doktor veya terapistle iletişim halinde olmak, tedavi planının etkinliğini izlemek ve gerekirse ayarlamalar yapmak için önemlidir.
Çocuklarda Kaygı Bozuklukları
Kaygı, çocuklar için de yaygın bir sorundur ve günlük yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Çocuklarda kaygı bozuklukları genellikle okul performansı, sosyal ilişkiler ve aile yaşamı üzerinde belirgin etkiler yapar. Çocuklarda görülen kaygı bozuklukları ve belirtileri şunlardır:
Çocuklarda Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Sürekli Endişe: Okul, spor etkinlikleri veya ailevi durumlar hakkında sürekli endişe duyma.
Fiziksel Semptomlar: Karın ağrısı, baş ağrısı, kas gerginliği gibi.
Uyku Sorunları: Uykuya dalmada zorluk, sık sık uyanma.
Ayrılık Anksiyetesi
Ayrılık Korkusu: Ebeveynlerinden veya evden ayrılma korkusu.
Kabuslar: Ayrılma ile ilgili sıkça görülen kabuslar.
Fiziksel Belirtiler: Ayrılık düşüncesiyle mide bulantısı, baş ağrısı.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal Durumlarda Aşırı Endişe: Yeni insanlarla tanışma, sınıfta konuşma gibi durumlarda yoğun endişe.
Kaçınma Davranışları: Sosyal ortamlardan kaçınma.
Fiziksel Belirtiler: Terleme, titreme, kızarma gibi.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)
Tekrarlayan Düşünceler: Sürekli rahatsız edici düşünceler.
Zorlayıcı Davranışlar: El yıkama, sayma gibi tekrarlayan davranışlar.
Ritüeller: Belirli ritüelleri gerçekleştirme ihtiyacı.
Çocuklarda Kaygı Bozukluklarının Tedavisi
Çocuklarda kaygı bozukluklarının tedavisinde genellikle şu yöntemler kullanılır:
Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)
CBT, çocuğun düşünce ve davranışlarını değiştirmeye yönelik bir terapidir. Terapi sürecinde çocuk, olumsuz düşünce kalıplarını fark eder ve bunları değiştirmeyi öğrenir.
Oyun Terapisi
Oyun terapisi, çocukların duygularını ifade etmelerine yardımcı olmak için oyun kullanımıdır. Bu terapi yöntemi, çocukların anksiyete ve stresle başa çıkmalarına yardımcı olabilir.
Aile Terapisi
Aile terapisi, aile dinamiklerini ve iletişimi iyileştirmeye yönelik bir terapidir. Bu terapi, aile üyelerinin birbirleriyle daha iyi iletişim kurmalarını ve çocuğun anksiyetesiyle başa çıkmalarına yardımcı olabilir.
İlaç Tedavisi
Gerekli durumlarda, doktor kontrolünde uygun ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi, diğer tedavi yöntemleri ile birlikte uygulanabilir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu, hem yetişkinleri hem de çocukları etkileyen ciddi bir ruhsal sağlık sorunudur. Belirtilerin tanınması, doğru tedavi ve yönetim stratejilerinin uygulanması, bu bozukluğun etkilerini hafifletebilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Çocuklarda kaygı bozukluklarının erken teşhisi ve tedavisi, onların sağlıklı bir gelişim süreci geçirmelerine katkı sağlar.
İlgili Doktorlar
Bölümler